Shqipëria ka aplikuar prej vitit 2016 ligjin mbi integritetin e zyrtarëve të lartë, i njohur si ligji i dekriminalizimit. Mbi bazën e tij një numër i madh deputetësh, kryetarësh të bashkive, këshilltarë lokalë dhe zyrtarë të niveleve të ndryshme u larguan nga funksionet. Thelbi i ligjit është nevoja jetike e Shqipërisë për institucione dhe parti politike përfaqësuese, legjitime, transparente dhe llogaridhënëse. Fakti se edhe pas 5 vitesh nga miratimi i ligjit ende ka individë me rekorde kriminale në politikë është tregues se koncepti i integritetit në politikë dhe i dekriminalizimit vijon të jetë një sfidë e madhe dhe një tregues i mungesës së sistemit të meritokracisë, transparencës dhe llogaridhënies në vetë institucionet emërtuese, përfshirë partitë politike.
Sipas sondazheve të ISP zhvilluar në gusht – shtator 2021 qytetarët besojnë më shumë tek institucionet ndërkombëtare, sesa ato vendore lidhur me jetësimin e dekriminalizimit: 97% bëjnë përgjegjës partitë për kandidatët e inkriminuar, 83% bëjnë përgjegjëse Prokurorinë, 72% bëjnë përgjegjës zgjedhësit, 38% bëjnë përgjegjës KQZ. Mbi 60% besojnë se Ambasada e SHBA ndikoi pozitivisht në parandalimin e kandidatëve me rekorde penale, shifër shumë më e lartë, sesa shoqëria civile (47%) dhe media (50%). Lidhur me perspektivën e dekriminalizimit dhe individëve në listën e zezë amerikane, 90% besojnë se Prokuroria duhet të ketë rol aktiv në hetimet ndaj politikanëve në listën e zezë dhe të inkriminuar, 84% mendojnë se vetë qytetarët duhet të reagojnë ndaj tyre, 83% mendojnë se KQZ dhe partitë kanë rol specifik në këtë drejtim dhe vetëm 70-77% besojnë se Ambasada e SHBA dhe Delegacioni i BE duhet të kërkojnë largimin e tyre nga parlamenti.
Për të debatuar mbi këtë problematikë, për një rol më aktiv qytetar dhe të brezit të ri në nxitjen e klimës së transparencës, meritokracisë dhe llogaridhënies, Institutit i Studimeve Politike (ISP), në bashkëpunim me Departamentin e Shkencave Juridike dhe Politike në Albanian University organizoi një debat me pjesëmarrjen e Prof. Ervin Karamuço, drejtor Bordi i ISP dhe Dr. Dorjana Pano, shefe departamenti në AU.
