Qasja e politikës shqiptare në lidhje me procesin e dekriminalizimit nuk ka arritur pritshmëritë e duhura. Kjo është vënë re me largimin e disa zyrtarëve lokal përpara fillimit të zgjedhjve të 14 Majit në Shqipëri.
Edhe pse ligji për dekriminalizmin ka një shtysë të lartë nga faktori ndërkombëtar, duket se partitë politike kanë heshtur përballë personave ‘problematik’ në zonat e tyre elektorale, duke ia lënë barrën vetëm institucionit të KQZ.
Stafi i Instituti i Studimeve Politike (ISP) kreu monitorimin e ligjërimit politik të reflektuar në raportimet e medias gjatë periudhës Shkurt -Maj 2022, si pjesë e projektit “Promovimi i transparencës dhe llogaridhënies së zyrtarëve të zgjedhur” mbështetur nga NED (National Endoëment for Democracy). Monitorimi u shtri në të gjitha mediat kryesore televizive (TCH, Klan TV, Vizion Plus, News 24, Ora News, A2, Abcnews, etj), kryesisht në qëndrimet editoriale dhe në lajmet kryesore të ditës. Gjithashtu u monitoruan portalet kryesore, si dhe mediat e shkruara Panorama, Gazeta Shqiptare, Shekulli dhe Dita.
Në bazë të monitorimit gjatë periudhës në fjalë, IPS shpreh shqetësimin e tij për nivelin e përgjegjshmërisë, maturisë dhe dialogut politik e institucional të deritanishëm të treguar dhe zhvilluar nga klasa politike aktuale, i cili nuk i përgjigjet në asnjë formë aspiratave, pritshmërive dhe interesave të qytetarit të thjeshtë shqiptar dhe vendit.
Duhet të theksojmë se periudha Shkurt-Maj 2023, është dominuar nga përgaitja për zgjedhjet lokale të 14 Majit 2023. Zgjedhje të cilat shumë analistë dhe studiues të shkencave politike i cilësuan si zgjedhje politike.
Gjetjet kryesore të raportit monitorues (I, 2023)
- Media dhe ligjerimi publik e politik dominohen nga retorika denigruese per kandidatet kundershtare, si dhe nga perseritja / percjellja pa verifikim te thelluar te cdo deklarate ose akuze qe behet nga eksponentet politike. Media nuk ka pasur raste investigative per kandidatet me akuzuar dhe vete partite nuk kane kryer verifikime te besueshme paraprake per kandidatet e tyre.
- Ne nje mjedis mediatik e publik ku te gjithe akuzojne te gjithe, dhe ku dekriminalizimi vijon te jete headline, publiku mbetet i painformuar dhe institucionet pergjegjese per hetimin dhe transparencen publike kane deshtuar te krijojne mekanizma parandalimi, transparence dhe llogaridhenie.
- Gjatë periudhës së marrë në shqyrtim evidentohen faktet dhe akuzat për disa zyrtarë lokalë. Në fillim të muajit kryebashkiaku i Mallakastrës, Qerim Ismailaj u shpall fajtor nga Gjykata Antikorrupsion. Ismailaj ishte shpallur fajtor për akuzën e përleshjes/konfliktit dhe megjithatë një e dhënë e tillë nuk ishte shënuar në formular nga ana e tij. Ismailaj u denoncua nga Partia Demokratike dhe letërporosia konfirmoi kallëzimin e demokratëve. Vihet re një shmangie përgjegjësia nga ana e partive politike në vend, duke ia lënë barrën vetë personit në fjalë.
- Arrestimi dhe ngritja e akuzave ndaj funksionarëve publik ka qenë në qendër të debatit edhe në Kuvendin e Shqipërisë. Në mesin e muajit shkurt zhvillohet debati, por pa arritur në një fazë miratimi përfundimtar, për ligjin “Për garantimin e pastërtisë së figurës të personave që zgjidhen, emërohen ose ushtrojnë funksione publike”. Projektligji parashikon vendosjen në formularin e dekriminalizimit të disa neneve, që ndalojnë bashkëpunëtorët e sigurimit të shtetit nga kandidimi në poste publike.
- ISP gjatë procesit të monitorimit ka vërejtur situatën e komplikuar në kampin e partisë më të madhe opozitare, Partisë Demokratike, e cila ka në thelb problemin e demokracisë së brendshme, problem i cili manifestohet gjerësisht në të gjitha partitë politike në vend, përshirë Partinë Socialiste. Ngërçi administrativ që ka prekur partinë më të madhe opozitare në vend rrezikonte, ashtu siç edhe u pa, në dobesimin e sistemit te merites dhe karrieres ne partite politike, si dhe ne një pjesëmarrje shumë të ulët të votuesve në zgjedhjet lokale të 14 Majit 2023.
- Afera e inceneratorëve ishte temë dominuese dhe gjatë periudhës së marrë në shqyrtim nga ISP. Ligjërimi publik dhe mediatik shihet në çdo edicion qendror informativ në mediat kryesore në vend. Qëndrimet editoriale të mediave e kanë ndarë opinionin publik duke mos pasur një besueshmëri të lartë tek mediumi.
- Partitë politike me afrimin e zgjedhjeve lokale tentuan të ishin protagoniste me largimin nga procesi zgjedhor të disa kandidatëve problematik, të cilët kishin shkelur ligjin. Gjatë muajit Prill, nëpërmjet medias elektronike, subjekti zgjedhor Partia Socialiste pretendoi se kandidati përfaqësues i koalicionit “Bashkë Fitojmë” në Bashkinë Shijak, është regjistruar në kundërshtim me ligjin Nr. 138/2015. Verifikimi nga KQZ ishte formal dhe debati u mbyll pa marre nje zgjidhje shteruese institucionale.
- Po ashtu gjate gjithe periudhes ne monitorim konstatohen akuza dhe kundërakuza publike nga partitë kryesore politike për procesin e dekriminalizimit dhe largimin e figurave problematike nga skena politike. Akuzat dominohen nga ligjerimi i opozites edhe per shkak se disa nga kandidatet aktuale te PS ose kryebashkiaket qe kandidojne perseri kane pasur probleme me formularet e dekriminalizimit. Rastet e Mallakastres dhe Kucoves kane marre vemendje te madhe per kete arsye. Ne dy rastet Prorkuroria dhe KQZ nuk arriti te kryeje hetime shteruese perpara dites se votimit.
- KQZ e ndodhur edhe nën presionin e partive politike, gjatë periudhës së marrë në monitorim, ka deklaruar se do te beje verifikime te thelluara per disa kandidate në zgjedhjet lokale, persona te akuzuar me rekorde kriminale. Procesi nuk u permbyll gjate fushates dhe KQZ deshtoi te beje publike ne kohe formularet e dekriminalizimit per te gjithe kandidatet per kryetar bashkie ose keshilltare.
Instituti i Studimeve Politike (ISP) është duke jetësuar projektin “Promovimi i transparencës dhe llogaridhënies së zyrtarëve të zgjedhur” mbështetur nga NED (National Endowment for Democracy)
Raporti i detajuar mund te merret permes komunikimit direkt ne adresen e ISP [email protected]
